Welke transacties worden binnen het fiscaal recht aanzien als fiscaal misbruik en wat zijn de gevolgen?

Fiscaal misbruik kan omschreven worden als: een situatie waarin een belastingplichtige, hoewel hij technisch gezien de wet niet schendt, zich in een fiscaal gunstigere situatie stelt die in strijd is met de doelstellingen van de belastingwet, om alzo zijn belastingdruk te verlagen. Ondanks het feit dat er een wettelijke definitie bestaat, is het nog steeds niet duidelijk wat de fiscale administratie verstaat onder ‘misbruik”. Daarom wordt een oplijsting gemaakt van de uitspraken van de DVB omdat deze voorbeelden toch enigszins een beeld schetsen van de visie van de fiscus. Aansluitend krijgt het begrip fiscaal misbruik een plaats tussen de begrippen belastingontwijking, simulatie en fiscale fraude. 

De Brepolsdoctrine, een mijlpaalarrest van 6 juni 1961, staat de belastingplichtige toe om de minst belaste weg te kiezen, zolang er geen sprake is van veinzing of simulatie. Daarom is het ook van uitermate belang dat het begrip “simulatie of veinzing” ook aan bod komt tijdens dit seminarie. Ondanks het feit dat het begrip werd overgenomen uit het burgerlijk recht, bestaat er toch geen wettelijke definitie. Hierdoor bestaan er verschillende opvattingen over de betekenis van het beginsel.  

Op grond van de algemene misbruikbepaling van artikel 344, §1 WIB92 zijn rechtshandelingen niet tegenstelbaar aan de fiscus indien er sprake is van fiscaal misbruik (cf. “remediëring van de verrichting(en)”). Met ingang van aanslagjaar 2013 werd de nieuwe algemene antimisbruikbepaling ingevoerd. Een belangrijk wapen in de handen van de fiscus tegen de strijd tegen fiscaal misbruik. Deze is sinds 1 januari 2012 ook van toepassing op een geheel van rechtshandelingen en niet langer enkel op één rechtshandeling. Hierbij kwam finaal een einde aan agressieve fiscale planning.

Het begrip fiscaal misbruik beperkt zich niet enkel tot de directe belastingen, maar heeft zich verspreid doorheen alle rechtstakken van het fiscaal recht. Zo kunnen bepaalde rechtshandelingen binnen de erf- en registratiebelasting, sinds 1 juni 2012, ook het voorwerp uitmaken van fiscaal misbruik. Echter na een periode van meer dan 10 jaar vertoont dit bewijsmiddel nog steeds niet zijn waar gezicht en blijft het nog steeds mistig omtrent de inhoud van het begrip. Via een circulaire van 19 juli 2012 publiceerde de fiscus een lijst van toepassingsgevallen waarin sprake is van fiscaal misbruik binnen het registratie- en successierecht.

• Op welke wijze dient de Vlaamse belastingadministratie de fiscale misbruikbepaling toe te passen?  
• Op welke wijze kunt u best te werk gaan om uw planning niet in fiscaal misbruik te laten ontsporen?
• Biedt het nieuwe erf- en huwelijksvermogensrecht ruimte voor nieuwe planningstechnieken en kunnen deze de toets van de fiscale misbruikbepaling doorstaan?
• Zet datzelfde gewijzigde erf- en huwelijksvermogensrecht bepaalde klassieke vermogensplanningstechnieken dan weer op de helling?
• In hoever is fiscaal misbruik compatibel met rechtshandelingen die zich in een loutere privésfeer afwikkelen?
• Waarin onderscheidt fiscaal misbruik zich van simulatie? En wat zijn de fiscale gevolgen?
• Welke gepubliceerde en niet-gepubliceerde beslissingen van Vlabel zijn al dan niet voor kritiek vatbaar?
• Meer dan eens stelt Vlabel in één en hetzelfde dossier haar visie bij, wat duidelijk aangeeft dat ze zelf niet weet hoe met fiscaal misbruik om te gaan. Is fiscaal misbruik wel echt van toepassing op de door Vlabel gepubliceerde rechtshandelingen in de door haar gepubliceerde omzendbrief van 16 februari 2015?

Het begrip rechtsmisbruik is relatief nieuw in btw-zaken. Rechtsmisbruik houdt in dat men een louter kunstmatige constructie opzet zonder enig verband met de economische realiteit en die zuiver en alleen of toch zeker hoofdzakelijk louter om fiscale doeleinden werd opgezet. Dergelijke constructies zijn niet langer tolereerbaar volgens de wetgever, de rechtspraak en de rechters. Rechtsmisbruik betekent niet dat het principe van de keuze voor de minst belaste weg wordt opgegeven, maar in elk geval wordt aan dit principe toch een flinke deuk toegekend. Het principe van de keuze van de minst belaste weg blijft aanvaard, maar de gemaakte keuze moet geënt blijven op de economische omstandigheden. 

De oefening of er nog sprake is van een keuze voor een minst belaste weg dan wel een verboden rechtsmisbruik, is soms moeilijk en vormt soms een delicaat evenwicht. Aan de hand van rechtspraak van het EHJ en de Nationale Rechtbanken en Hoven wordt hierop verder ingegaan en worden deze concepten verder uitgewerkt op een voor de toehoorder bevattelijke en begrijpelijke manier. 

Tijdens dit seminarie krijgt u gedetailleerde wijze een overzicht van de regelgeving van artikel 344, §1 WIB92 met  een duidelijk omschrijving van het begrip “fiscaal misbruik” binnen de verschillende rechtstakken van het fiscaal recht. Tevens krijgt u oplijsting van de uitspraken van de rulingcommissie en een stand van zaken in de rechtspraak en rechtsleer. Grote aandacht gaat hierbij uit naar de gevolgen die verbonden zijn aan het feit als een rechtshandeling de kwalificatie krijgt van “fiscaal misbruik”.