Auteursrechtelijke bescherming: burgerrechtelijke en fiscale toelichting anno 2023

Vergoeding voor auteursrechten: wat verandert er vanaf 1 januari 2023?

In 2008 heeft België een bijzonder belastingregime ingevoerd voor inkomsten uit auteursrechten en naburige rechten die door een natuurlijke persoon worden verkregen.

Het fiscaal stelsel voor auteursrechten is de laatste jaren echter onderhevig geweest aan tal van kritiek en vormt voor sommigen een doorn in het oog. Initieel werd het auteursrechtenregime ingevoerd voor kunstenaars, met fluctuerende inkomsten. Maar door het brede toepassingsgebied van de initiële wetgeving biedt het auteursrecht ook bescherming aan ‘niet-artistieke’ werken. Dat dit een impact heeft op de materiële draagwijdte van het fiscale gunstregime, blijkt duidelijk uit de talrijke rulings en rechtspraak die voorhanden zijn. De afgelopen jaren werd er dan ook gretig gebruik van gemaakt.

Het (mis)gebruik van het stelsel heeft aanleiding gegeven tot onenigheid binnen de huidige legislatuur, wat uiteindelijk heeft geleid tot het ontwerp van Programmawet van 24 november 2022, dat op 22 december 2022 in de plenaire zitting werd goedgekeurd. Opmerkelijk is de grondige hervorming van het fiscale regime. Volgens het ontwerp van memorie van toelichting is het de bedoeling om terug te keren naar de oorspronkelijke doelstellingen, namelijk een passend fiscaal regime voor onregelmatige en wisselvallige inkomsten uit artistieke activiteiten, waarbij niemand ‘a priori’ uitgesloten is.

Een aantal belangrijke vragen die tijdens dit seminarie zullen worden behandeld: 

• “Wat is een auteursrecht?”;
• “Wie is bevoegd om te beslissen wat een auteursrechtelijk beschermd werk is?“;
• “Hoe zit het ‘oude’ fiscaal regime in elkaar?
• “Hoe ziet het nieuwe fiscaal regime eruit?”;
• “Hoe zit het met de verschillende overgangsregimes?”;
• “Wat zijn de aandachtspunten i.k.v. onderbouwing van een dossier”;
• “Hoe verlopen de fiscale controleacties onder het ‘oude’ regime”. 

Auteursrechten vanuit burgerrechtelijk perspectief

Op burgerrechtelijk vlak bestaat de Berner Conventie, het internationale oerverdrag van het auteursrecht, dat bescherming biedt aan “letterkundige werken en kunstwerken”. In dit verdrag werd een niet-limitatieve lijst van voortbrengselen en creaties opgenomen die onder dit begrip vallen. Ondanks de ruime begripsomschrijving, zijn er ook een aantal uitsluitingen opgenomen, bijvoorbeeld ideeën, concepten, stijlen en methodes. Het merendeel van de landen heeft dit Verdrag ondertussen geratificeerd, waardoor het auteursrecht in die landen automatisch ontstaat. 

Begin 2015 werd de regeling van de auteursrechten overgedragen naar Boek XI van het Wetboek Economisch Recht. In dit wetboek werd echter geen expliciete definitie opgenomen, maar wel een verwijzing naar “werken van letterkunde en kunst”, wat zeer ruim kan geïnterpreteerd worden, nl. “Opdat er sprake kan zijn van een auteursrecht, moet de geleverde prestatie leiden tot de productie van een beschermd recht, waarop de auteursrechten schriftelijk worden overgedragen.” 

In het seminarie zal dan ook vooreerst nagegaan worden wat er juist wordt bedoeld met een “beschermd werk” (aangezien dit ook bepalend is voor de toepassing van het fiscale gunstregime). 

• Wat wordt wel/niet beschermd door het auteursrecht?
• Welke handelingen mag de auteur verrichten met het door hem gecreëerde werk?
• Wanneer eindigt een auteursrecht? 

Daarnaast werd via de Wet van 19 juni 2022 de nieuwe Europese Auteursrichtlijn - ook gekend als de DSM-richtlijn - geïmplementeerd in het Belgisch recht waarbij de meeste bepalingen in werking traden op 1 augustus 2022. De richtlijn heeft tot doel het Europese auteursrecht (i) aan te passen aan de digitale wereld en (ii) het bekomen van een goede en eerlijke werking van de markt voor auteursrecht. De Belgische wetgever volgt de richtlijn echter niet volledig en is op een aantal belangrijke punten afgeweken, m.n. op de auteursrechten en de billijke vergoeding, de verplichte uitzonderingen op het auteursrecht, het nieuw naburig recht voor persuitgevers, …

In dit verband zal tijdens het seminarie tevens toegelicht worden wat de impact is van deze recente wijzigingen op overeenkomsten tot overdracht van auteursrechten. Wanneer is voormelde wet van toepassing?  Wat wordt begrepen onder een eerlijke en billijke vergoeding?  Wanneer kan een auteur de overdracht van zijn rechten herroepen? Etc. 

Auteursrechten vanuit fiscaalrechtelijk perspectief 

Fiscaalrechtelijk valt de regeling voor auteursrechten onder artikel 17, §1, 5° en artikel 37, tweede lid, WIB92. Een wettelijke definitie van wat er concreet onder valt is echter niet voorhanden. 

Ten eerste, in een circulaire van 2012 nam de fiscus het standpunt in dat zij niet bevoegd is om te beslissen of een werk auteursrechtelijk beschermd is of niet. Deze bevoegdheid behoort toe aan de FOD Economie waarbij de hoven en rechtbanken het laatste woord krijgen. Medio 2022 publiceerde de fiscus evenwel een addendum op zijn voormeld standpunt. Zo zou de bevoegdheid niet langer toekomen aan de FOD Economie, maar zou de FOD Financiën voortaan bevoegd zijn om zich uit te spreken over de vraag of een bepaald werk in aanmerking komt voor de fiscaalvriendelijke regeling inzake auteursrechten. De vraag of een bepaald werk auteursrechtelijk beschermd is, speelt namelijk een centrale rol bij het bepalen wie en welk inkomen in aanmerking komt voor het fiscaal gunstregime.

Ten tweede, in 2014 publiceerde de fiscus een eerste circulaire waarin hij zijn zienswijze over de concrete toepassing van het fiscaal auteursrechtenregime bekend maakte. 

In dit verband werd eind 2017 ook een tweede circulaire gepubliceerd. Hierin werd de aandacht gevestigd op een aantal boekhoudkundige en fiscale bepalingen betreffende auteursrechten die worden verworven om duurzaam te worden gebruikt voor de bedrijfsactiviteit. 

In dit verband zullen o.a. de volgende fiscale vragen een antwoord krijgen tijdens het seminarie: 

• Wat is het toepassingsgebied van de (fiscale) wet op het auteursrecht?
• Welke vergoedingen mogen voor fiscale doeleinden geacht worden een vergoeding te zijn voor de cessie of concessie van auteursrechten? Moet er een (schriftelijke) overeenkomst opgemaakt worden? Hoe ziet deze eruit? Waarop moet gelet worden? 
• Hoe wordt het brutobedrag bepaald? Wordt er rekening gehouden met socialezekerheidsbijdragen?
• Hoe verloopt de inhouding van de roerende voorheffing? Wie is gehouden tot inhouding van de roerende voorheffing? Wat als geen roerende voorheffing wordt ingehouden?
• Wat als de auteursrechten worden uitgekeerd aan auteurs-vennootschappen? Of auteurs-vzw’s? 
• Welke regeling is van toepassing op in het buitenland behaalde auteursrechten?
• Moet er een fiscale fiche opgemaakt worden voor het auteursrecht?
• Wanneer worden auteursrechten ‘gebruikt’ voor het beroep? 

Bovendien is - ingevolge de Wet van 21 januari 2022 - de schuldenaar van auteursrechten wettelijk verplicht om een fiche 281.45 op te maken en in te dienen. Bij niet-naleving van deze verplichting volgt de niet-aftrekbaarheid van het betaalde auteursrecht in de personenbelasting en de toepassing van de aanslag geheime commissielonen in de vennootschapsbelasting.  Daarbij rijst bijvoorbeeld de vraag: "Kan de ficheplicht vermeden worden door de betaalde vergoedingen te laten kwalificeren als “inkomsten van verhuring, verpachting, gebruik en concessie van roerende goederen”? 

In de praktijk is ook al gebleken dat er in het kader van fiscale controleacties meer gerichte fiscale controles gebeuren naar auteursrechten. Wie in 2022 een auteursrecht heeft uitgekeerd (bv. een werkgever) of heeft verkregen (bv. een werknemer, bestuurder of freelancer), mag zich verwachten aan een vragenlijst. De lijst bestaat typisch uit een tiental vragen waarmee de fiscus enerzijds polst of de belastingplichtige de auteur is en anderzijds of zijn vergoeding marktconform is.  

Hervorming van het auteursrechtenregime

Het fiscaal auteursrechtenregime wordt, zoals gezegd, vandaag ruim toegepast. 

In het kader van het “actieplan in de strijd tegen fiscale en sociale fraude” kondigde de minister van Financiën aan dat het fiscaal gunststelsel inzake auteursrechten zou worden aangepast met het oog op het herstellen van de initiële bedoeling ervan. 

Na een bewogen politiek discours en parcours, werd via het ontwerp van de Programmawet van 24 november 2022 hiervan uiteindelijk ook werk gemaakt. 

Tijdens het seminarie zal dan ook dieper ingegaan worden op het nieuw fiscaal stelsel voor auteursrechten.

*    *    *

Tijdens dit seminarie krijgt u, aan de hand van praktische voorbeelden, een uitgebreid overzicht van (i) het ‘oude’ fiscaal regime voor auteursrechten aangezien er een overgangsperiode voorzien is en we veel kunnen leren uit het verleden (ii) én het nieuwe fiscaal regime. Daarbij zal o.a. worden ingegaan op de notie beschermd werk, de vaststelling van de inkomsten die geacht worden voort te vloeien uit de cessie of concessie van de vermogensrechten op het auteurswerk en hoe het fiscaal regime in de praktijk geïmplementeerd en toegepast moet worden. Daarbij zal ook de (te verwachten) praktijk worden belicht voor het aanvragen van voorafgaande beslissingen voor de toekenning van auteursrechten aan werknemers, zelfstandigen en bedrijfsleiders van (professionele) vennootschappen (onder het nieuwe regime). Kortom, een state of the art update. 

Wenst u een overzicht van de laatste stand van zaken van het regime inzake auteursrecht?

Aarzel dan niet en schrijf u in voor dit topseminarie!